Οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να υιοθετήσουν αδειοδότηση CC-0 για να μεγιστοποιήσουν τα ωφέλη και την χρησιμότητα των ανοιχτών δεδομένων-συμπεριλαμβανομένου του OpenStreetMap.

Η Οδηγία της ΕΕ 2019/1024–ευρύτερα γνωστή ως Οδηγία για τα Ανοιχτά Δεδομένα–σύντομα θα ανοίξει νέα σύνολα δεδομένων από κυβερνητικές πηγές σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το Λουξεμβούργο για παράδειγμα, έχει ήδη υιοθετήσει μια επίσημη σύσταση που υποστηρίζει ένθερμα την εφαρμογή της άδειας CC-0 για όλα τα ανοικτά σύνολα δεδομένων, η οποία έχει ήδη εφαρμοστεί σε σύνολα γεωγραφικών δεδομένων απ’ όταν δημοσιεύτηκε.  

Αυτά είναι εξαιρετικά νέα για την Ευρώπη και τον κόσμο. Θα μπορούσε να είναι και για το OpenStreetMap και το τεράστιο κοινό που εξαρτάται από αυτό. Αλλά για να συμβεί αυτό, οι δημόσιοι υπάλληλοι που σήμερα τελειοποιούν τα σχέδια κυκλοφορίας δεδομένων πρέπει να αποφύγουν το ανεπαίσθητο αλλά σημαντικό σφάλμα: Θα πρέπει να κυλοφορήσουν τα δεδομένα τους με χρήση της άδειας Creative Commons CC-0 αντί της πιο δημοφιλούς άδειας CC-BY 4.0.

Το να εξηγήσουμε γιατί ισχύει κάτι τέτοιο απαιτεί κάποιες πρόσθετες πληροφορίες. Είναι κοινό για τα γεωγραφικά σύνολα δεδομένων να κυκλοφορούν κάτω από άδειες που καθιστούν σαφές πως πρέπει να αποδίδεται η πηγή των δεδομένων, πώς μπορούν να μετατραπούν ή να επαναπροωθηθούν, και ποιός επιτρέπεται να κάνει χρήση τους. Το OpenStreetMap συνδυάζει γεωγραφικά δεδομένα από πολλαπλές πηγές για να δημιουργήσει έναν ενιαίο χάρτη της γης. Ο συνδυασμός δεδομένων δεν είναι πάντοτε έυκολος. Ο συνδυασμός αδειών είναι ακόμα πιο δύσκολος.

Ένα παράδειγμα ίσως να είναι βοηθητικό. Φανταστείτε μια κρατική υπηρεσία που αναρτά γεωγραφικά δεδομένα με μια ρήτρα ότι κάθε χάρτης που δημιουργείται από αυτά πρέπει να ανανεώνεται όταν η υπηρεσία αναρτά νέα δεδομένα. Από μόνο του, αυτό φαντάζει λογικό. Οι υπάλληλοι της υπηρεσίας ενημερώνουν με ιδιαίτερη επιμέλεια τις πληροφορίες που αναρτούν. Βγάζει νόημα να ζητούν από όσους τις χρησιμοποιούν να είναι παρομοίως προσεκτικοί ώστε να μην εξαπλώνουν πληροφορίες που δεν ισχύουν πια. Αλλά τι θα συνέβαινε όταν τα δεδομένα συνδυάζονται και αναδιανέμονται με δεκάδες άλλα σύνολα δεδομένων με παρόμοιες ρήτρες; Ή εκατοντάδες; Ή όταν τροποποιούνται μερικώς για να αντικατοπρίζονται αλλαγές στον φυσικό κόσμο;  

Ενδεχομένως μπορείτε να φανταστείτε ορισμένες λύσεις για το συγκεκριμένο πρόβλημα. Πιστέψτε μας: είναι αδύνατο να φανταστείτε λύση για κάθε πρόβλημα αδειοδότησης. Οι πιθανότητες σύγκρουσης αδειών χρήσης σημαίνουν ότι το OpenStreetMap πρέπει να είναι πολύ προσεκτικό ως προς τα δεδομένα που επιτρέπουμε στο εγχείρημά μας. Οι άδειες πρέπει να ελέγχονται για συμβατότητα με την άδεια του ίδιου του εγχειρήματος, ώστε να διασφαλίζεται ότι η συμπερίληψη μιας νέας πηγής δεδομένων δεν θα επηρεάσει τους αμέτρητους τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιούνται τα δεδομένα του OpenStreetMap σε όλο τον κόσμο.

Και αυτές οι χρήσεις είναι εξαιρετικά πολύτιμες. Σίγουρα δεν είναι τυχαίο ότι το Παράρτημα Ι της Οδηγίας για τα Ανοικτά Δεδομένα απαριθμεί τα «γεωχωρικά»πρώτα ανάμεσα στις θεματικές για τα συνόλα δεδομένων υψηλής αξίας που στοχεύει η πρωτοβουλία. Οι χάρτες είναι χρήσιμοι για κάθε άτομο, επιχείρηση και θεσμικό όργανο. Και το OpenStreetMap έχει γίνει βασικό μέρος του τρόπου με τον οποίο τα γεωχωρικά δεδομένα φτάνουν στους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Το έργο μας χρησιμοποιείται από πολλές από τις πιο δημοφιλείς πλατφόρμες χαρτογράφησης, φτάνοντας σε ένα κοινό που αριθμεί δισεκατομμύρια. Ίσως πιο σημαντικό,
το OpenStreetMap είναι δωρεάν για χρήση από οποιονδήποτε. We Πιστεύουμε πως αυτό καθιστά το εγχείρημά έναν ιδανικό συνεργάτη για τον στόχο της Οδηγίας για τα Ανοιχτά Δεδομένα για το ξεκλείδωμα των «δεδομένων του δημόσιου τομέα για επαναχρήση, ως ακατέργαστα δεδομένα για καινοτομία σε όλους τους οικονομικούς τομείς».

Αλλά για να συμβεί αυτό, τα δεδομένα πρέπει να αναρτηθούν με άδεια που δύναται να χρησιμοποιήσει το OpenStreetMap. Ο κανονισμός που εφαρμόζει η Οδηγία παρέχει καθοδήγηση αδειοδότησης για τους δημόσιους λειτουργούς στους οποίους έχει δοθεί αυτή η ευθύνη:

Στόχος της οδηγίας (ΕΕ) 2019/1024 είναι η προώθηση της χρήσης τυποποιημένων δημόσιων αδειών που είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα. Οι κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής σχετικά με τις συνιστώμενες τυποποιημένες άδειες, τα σύνολα δεδομένων και τη χρέωση για την περαιτέρω χρήση εγγράφων (5) προσδιορίζουν τις άδειες Creative Commons (στο εξής: CC) ως παράδειγμα συνιστώμενων τυποποιημένων δημόσιων αδειών. Οι άδειες CC αναπτύσσονται από μη κερδοσκοπικό οργανισμό και έχουν καταστεί κορυφαία λύση αδειοδότησης για πληροφορίες του δημόσιου τομέα, αποτελέσματα ερευνών και υλικό πολιτιστικού τομέα σε ολόκληρο τον κόσμο. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο στον παρόντα εκτελεστικό κανονισμό να γίνει αναφορά στην πλέον πρόσφατη έκδοση της σειράς αδειών CC, δηλαδή την CC 4.0. Μια άδεια ισοδύναμη με τη σειρά αδειών CC μπορεί να περιλαμβάνει πρόσθετες ρυθμίσεις, όπως η υποχρέωση του περαιτέρω χρήστη να περιλαμβάνει επικαιροποιήσεις που παρέχονται από τον κάτοχο των δεδομένων και να προσδιορίζει πότε επικαιροποιήθηκαν τελευταία τα δεδομένα, εφόσον δεν περιορίζουν τις δυνατότητες περαιτέρω χρήσης των δεδομένων.

Τα σύνολα δεδομένων υψηλής αξίας διατίθενται για περαιτέρω χρήση υπό τους όρους της άδειας Creative Commons Public Domain Dedication (CC0) ή, εναλλακτικά, της άδειας Creative Commons BY 4.0, ή οποιασδήποτε ισοδύναμης ή λιγότερο περιοριστικής ανοικτής άδειας, όπως ορίζεται στο παράρτημα, η οποία επιτρέπει την άνευ περιορισμών περαιτέρω χρήση. Ο αδειοδότης μπορεί επιπλέον να επιβάλει απαίτηση αναφοράς του δημιουργού, με την οποία αποδίδονται τα εύσημα στον αδειοδότη.

βλ. Μελέτη Επιπτώσεων Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1024

Δυστυχώς, το OpenStreetMap δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει δεδομένα με άδεια CC-BY 4.0 χωρίς πρόσθετους περιορισμούς. Οι λόγοι είναι λεπτοί αλλά σημαντικοί- μπορείτε να διαβάσετε σχετικά εδώ. Οι συντάκτες των κατευθυντήριων γραμμών της Οδηγίας μπορεί να μην το είχαν συνειδητοποιήσει αυτό.  Γνωρίζουμε ότι πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι είναι εξοικειωμένοι με τη CC-BY. Όμως, όπως εξηγεί ο παραπάνω σύνδεσμος, η CC-BY έχει περισσότερους περιορισμούς από την απλή απαίτηση της αναφοράς. Η πρόθεση του άρθρου 2 είναι σαφής: προσπαθεί να «να διασφαλιστεί ότι τα δεδομένα του δημόσιου τομέα με το υψηλότερο κοινωνικοοικονομικό δυναμικό διατίθενται για περαιτέρω χρήση με ελάχιστους νομικούς και τεχνικούς περιορισμούς και δωρεάν». Οι δημόσιοι λειτουργεί που είναι επιφορτισμένοι με την εκτέλεση αυτής της πρόθεσης θα πρέπει να επιλέξουν CC-0 αντί για CC-BY.

Αντιλαμβανόμαστε ότι αυτό μπορεί να μην είναι πάντα εφικτό. Όταν αυτό συμβαίνει, οι δημόσιοι υπάλληλοι θα πρέπει να εξετάζουν το ενδεχόμενο να αδειοδοτήσουν τα δεδομένα τους σε CC-BY 4.0 με λιγότερο περιοριστικούς όρους, όπως επιτρέπεται από το άρθρο 4. Η Ομάδα Εργασίας Αδειοδότησης έχει παράσχει απλή γλώσσα που μπορούν να συμπεριλάβουν οι δημόσιοι λειτουργοί για να καταστήσουν την CC-BY 4.0 λιγότερο περιοριστική και τα δεδομένα που δημοσιεύονται βάσει αυτής αναμφισβήτητα χρησιμοποιήσιμα από το OpenStreetMap:

Section 2(a)(5)(B) of the CC BY 4.0 license is void. Attribution to a central list of sources via URL is sufficient to provide attribution in a "reasonable manner" in accordance with Section 3(a)(1) of the CC BY 4.0 license.

Το OpenStreetMap είναι ένα από τα πιο επιτυχημένα εγχειρήματα ανοικτών δεδομένων στον κόσμο. Εάν ληφθούν οι σωστές αποφάσεις κατά την οριστικοποίηση της εφαρμογής του, η οδηγία της ΕΕ για τα ανοικτά δεδομένα θα μπορούσε να γίνει επίσης ένα τέτοιο εγχείρημα.